نکتەهای قرآنی “قسمت چهارم”

نکتەهای قرآنی “قسمت چهارم”

نکاتی مهم درباره جمله (بسم الله الرحمن الرحیم)

۱ــ نکته اولا اهل لغت چند چیز را برای اختصار به عنوان القاب یاد می‌کنند.

به جای بسم اللّٰه،«بسملة» و «تسمیة» و
گویندەی آن را «مُبَسْمِل» می‌گویند. بە کسی کە بگوید: «لاحول ولا قوة الا باللّٰه» می‌گویند:«حَوْقَلَ» یعنی «لاحول…»
گفت. و چون کسی بگوید :«لااله إلااللّٰه» می‌گویند: «هَلَّلَ» و زمانیکه بگوید:
«سبحان اللّٰه» می‌گویند:«سَبْحَلَ».
و اگر بگوید: «الحمداللّٰه» می‌گویند: «
حَمْدَلَ». و اگر بگوید: «حیَّ علی الصَّلوة» میگویند: «حَیْصَل» و اگر بگوید: «حَیَّ علی الْفلاح» می‌گویند: «حَیْفَلَ».
و چنانچه بگوید: «جُعِلْت فِدَاک» یعنی من فدای تو شوم می‌گویند: «جَعْفَلَ» و اگر
بگوید: «اطال اللّٰه بَقَاءک،» می‌گویند:
«طَبْقَلَ».اگر بگوید :«ادام اللّٰه عِزَّک » میگویند: «دَمْعَز»

۲ــ نکته دوم وجود ارتباط میان تسمیه و استعاذه است و سوال اینجاست که چرا در اسلام استعاذه و تسمیه باهم گفته می‌شوند؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت که، شیخ التفسیر مولانا عمر سربازی «رحمه الله تعالی» در کتاب تفسیری خود «تبیین الفرقان» در (ج۱ص۱۷۳) در بیان ارتباط میان آن دو جمله با همدیگر می‌فرماید.

۱ــ در استعاذه نفی و تردید انواع شرک و کفر و ملت‌های باطل وجود دارد و در «تسمیه » اثبات توحید با جمیع مراتب ذات و صفات .

۲ــ در استعاذه سخن از تخلیه است، تخلیەی انسان از شرک کفر و …و در «تسمیه» سخن از تخلیه است؛ آراستن انسان خود را با زینت توحید.

۳ــ در استعاذه بیان تطهیر قلب از همه ماسوی اللّٰه و پناه گرفتن به ذات رب‌العالمین و در «تسمیه» بیان توجه قلب به سوی هیبت و جلال خداوند تبارک و تعالی.

۴ــ در استعاذه اظهار عجز و نیاز و بندگی در پیشگاه حضرت باری تعالی و پناه جستن به او از شرّ و فساد دشمن ظالم و غدّار یعنی ابلیس بود و اینک در «تسمیه » وصل شدن بە محبوب حقیقی یعنی حضرت حق جل و علا مطرح میشود.
۵ــ در «تعوّذ» مسألەی « فنا » و در «تسمیه » مسئله «بقا» مطرح‌ شده است.

۶ــ در «تعوذ» مسألەی « تخلیه » و در «تسمیه» مسألەی « تحلیه » وجود دارد.

۷ــ در «تعوذ» مهم‌ترین مسألەی عرفان که
تسلیم می‌باشد موجود است و در «تسمیه» مهم‌ترین مسأله سلوک که رضایت است گنجانده شده‌ است.

‌‌یک تفاوت کوچک میان (بسم‌الله) با (الرحمن) و (الرحیم)

۱ــ در جمله «بسم‌اللَّه» دو سیر و مقام معنوی( سیر الی‌اللّٰه» و « سیر فی اللّٰه) اما در لفظ «الرحمن» مقام معنوی (سیره عن اللّٰه باللّٰه)وجود دارد و در «الرحیم» رتبه معنوی( سیر من اللّٰه) موجود است.

تذکر
تمام آنچه در بالا ذکر شد از تفسیر (تبیین القرآن)تالیف شیخ التفسیر مولانا عمر سربازی «رحمه الله تعالی »با اندکی از جانب بنده حقیر گرفته و نقل شده است

تحقیق:عبدالسلام جلفایی