دین، ناسیونالیسم، سکولاریسم در کردستان (بە بهانە میلاد پیامبر اکرم” ص”)

یادداشت: عبدالقادر نیازی

با اینکە از زمان مطرح شدن ناسیونالیسم بعنوان یک ایدەی سیاسی رهایی بخش، رابطە بین اسلام و ناسیونالیسم و نوع و جنس خوانش از ان همیشە با نوسانات مثبت و منفی همراە بودە اما چیزی کە محمول بیشترین بحثها و جدلها در این مورد در کوردستان بودە، رابطە بین اسلام سیاسی و ناسیونالیسم بودە کە در کوردستان از بعد از انقلاب ایران مورد بحث و جدلهای زیادی واقع شدە کە البتە نە تنها بە استخراج سنتزی رهایی بخش منجر نشد کە اخیرا در تازەترین ورژن خود بە دوقطبی و دوگانەی ناسیونالیسم/دین نیز منجر شدە و راە را نە برای جامعەای اناگونیستی و مبتنی بر رقابت سیاسی سالم کە برای در سطح نگهداشتن ناسیونالیسم احساسی و نوستالوژیک و سنتی و فاقد هرگونە انعطاف هموار کردە است. اگرچە اسلام بە میانجی پتانسیلهای سیاسی و اجتماعی کە در خود دارد هرگز و از زمان ظهورش نیز تن بە هیچگونە انفعال و خنثی بودگی سیاسی ندادە اما در کوردستان همیشە با تقابلهای منفی روبرو بودە و البتە هرگز از افاضات سکولاریستی و ظاهرا دموکراتیک و روشنفکری نیز در امان نبودە. انهم افاضاتی کە نە مثل خود سکولاریسم کە خود اساسا از ابشخور الهیات کاتولیکی سرچشمە گرفتە و با اسلام نیز اساسا منافاتی ندارد بلکە سکولاریسمی کە بە بهانە ناسیونالیسم و روشنفکری و نخبەگرایی و ملت خواهی، در صدد حذف دین بود از عرصەی سیاسی و عمومی کوردستان بود و چارە راە خود را در غیریت سازی و دیگری تراشی می دید. اسلام سیاسی در کوردستان بە واسطەی خوانشهای نادرست و گاها مغرضانەی مدعیان سکولاریسم و چپ و غیرە کە هر کدام نیز خود را مالک بلامنازع ملت و ناسیونالیسم و سرزمین کوردستان میدانستند، قربانی فقر تئوریک و اغراض و اهداف سیاسی قرار گرفت کە البتە این بە معنای غیرقابل نقدبودن ان نیست اما، این حقیقت کە اسلام منافاتی با ناسیونالیسم نە در معنای فاشیستی و شوونیستی و برتری جویانە و غیریت ساز و دیگری تراش ان ندارد و بە عنوان امری سیاسی مطلق میتواند کیفیت حقخواهی یک ملت را در ابعاد سیاسی و اجتماعی ان بە مسالەای پرابلماتیک و موضوع مند و کاملا قابل دفاع ارتقا بخشد، مکافاتی بود کە همیشە سبب بیقراری و غرض ورزی و کینەتوزی عدەای مدعی چپ و ناسیونالیسم و استقلال و ازادی کوردستان قرار گرفت. ترور شهید ماموستا عبدالکریم شهریکندی کە بە واسطە خوانش ساختارشکنانەاش از فقە و سیاست، ناسیونالیسم کوردی را از یک وضعیت فردی و حزبی و گروهی بە یک وضعیت ملی ارتقا داد  و همچنین حذف سیاسی اتحادیە علمای کورد در پیرانشهر(یەکێتی زانایانی کورد) کە توسط علامە حاج ماموستا محمد بداقی تاسیس شد و دامنە وسعت آن بە بخش عمدەای از کوردستان رسید، حذف سیاسی و کاملا غیر منطقی پلتفورم علامەی دهر حاج ماموستا عبدالکریم مدرس و ترور چندین روحانی کورد، کە دل در گرو ازادی و استقلال کورد داشتند، نە تنها راە را بر هر گونە انعطاف و اکتیویتەی سیاسی و دیالکتیک رهایی بخش در کوردستان بست کە نشان داد اسلام سیاسی مشروط بە خوانش مدرن و دقیق میتواند هم الترناتیو مناسبی برای ان ناسیونالیسم حزبی و گروهی باشد کە تمام ارادە خود را در تقلیل دادن امرملی بە منفعت حزبی گرە زدە بود هم سویەهای رهایی بخش را در ان میتوان پیدا کرد. مسالەی اصلی در این گیرودار اما نە خود ناسیونالیسم بلکە شکاف معرفتی ای بود کە دامنگیر عدەای شدە بود. مدعیان چپ در کوردستان در حالیکە بنا بە مانیفست اصلی خود میبایست تقابل با امپریالیسم را مبنای سیاستگزاریهایشان قرار میدادند، در یک جبهەگیری نامتعارف، بە دفاع از ناسیونالیسم پرداختند اما اسلامگرایان ملی گرا را برنتابیدند.
از سویی دیگر اتونومی خواهانی کە مدعی سکولاریسم بودند نیز همین رویە را در مورد ملی/مذهبی های کورد اعمال کردند ولی از ناسیونالیسم دم میزدند. وجود چنین تضادهای معرفتی در عرصە سیاسی کوردستان بود کە نە تنها سکولاریسم کە حتی ناسیونالیسم را از گردونە هر گونە خوانش دقیق و مدرن خارج کرد. پیامدهای این وضعیت اکنون چیزی نیست جز در تقابل هم قراردادن ناسیونالیسم/دین کە راە را بر هرگونە دیالوگ سیاسی محدود کردە است.