بررسی اجمالی مشروعیت بزرگداشت میلاد پیامبر اکرم ﷺ از منظر فقهی، تاریخی و عقلانی
نويسنده: مائده بایزیدی
میلاد پیامبر اکرم ﷺ، نقطه‌ای درخشان در تاریخ بشریت است؛ لحظه‌ای که نور هدایت بر تاریکی جهل تابید و رحمت الهی در قالب انسانی کامل، به جهان عرضه شد. این روز فرخنده، قرن‌هاست که در دل امت اسلامی جایگاهی ویژه دارد و مسلمانان با عشق و احترام آن را گرامی می‌دارند. با این حال، در سال‌های اخیر برخی محافل با طرح شبهاتی، مشروعیت این آیین را زیر سؤال برده‌اند. این نوشتار با رویکردی فقهی، تاریخی و عقلانی، به بررسی ریشه‌های این سنت مبارک می‌پردازد و نشان می‌دهد که بزرگداشت میلاد پیامبر، نه‌تنها بدعت نیست، بلکه جلوه‌ای از پیوند قلبی امت، با رسالت نبوی و پاسداشت معنوی آن است.
۱. اصل پرسش و پاسخ آن:
یکی از شبهات رایج این است که چرا پیامبر اکرم ﷺ و صحابه “رضوان‌الله‌علیهم” چنین جشنی برگزار نکرده‌اند؟
در پاسخ باید گفت: عدم وقوع یک عمل در عصر نبوی، به‌تنهایی دلیل بر منع آن نیست. معیار سنجش مشروعیت، تطابق یا تعارض آن عمل، با اصول شریعت و مقاصد دین است. بزرگداشت میلاد شریف، نه از واجبات شرعی است و نه از فرائض دینی؛ بلکه از مظاهر محبت، احترام و یادآوری نعمت بعثت است که در قالب‌های مختلف می‌تواند تحقق یابد.
۲. بدعت و نوآوری در دین:
در فقه اسلامی، هر امر جدیدی، بدعت به شمار نمی‌آید؛ بلکه آنچه با اصول دین و نصوص قطعی در تعارض باشد، بدعت مذموم تلقی می‌شود. تاریخ اسلام گواه آن است که نوآوری‌هایی چون جمع قرآن در یک مصحف، نقطه‌گذاری آیات، اذان دوم روز جمعه، و اقامه نماز تراویح به جماعت، همگی پس از عصر نبوی پدید آمدند و نه‌تنها مورد اعتراض قرار نگرفتند، بلکه به‌عنوان اجتهادات نیکو مورد تأیید علما و امت واقع شدند. بنابراین، نوآوری‌هایی که در خدمت اهداف دین باشند، نه‌تنها مجاز بلکه مطلوب‌اند.
۳. پیشینه تاریخی و اجماع علما:
نخستین بار، ملک مظفرالدین، پادشاه مسلمان و فقیه، آیین بزرگداشت میلاد نبوی را پایه‌گذاری نمود. این اقدام با استقبال گسترده علما و اهل فضل در عصر خود مواجه شد و هیچ‌گونه اعتراض یا انکاری از سوی ایشان ثبت نشده است. این سکوت، در فقه اسلامی به منزله اجماع سکوتی تلقی می‌شود؛ و مخالفت‌های متأخر، در برابر آن فاقد اعتبار لازم‌اند. از آن زمان تاکنون، این سنت در بسیاری از بلاد اسلامی با شکوه و احترام برگزار شده است.
۴. دیدگاه بزرگان دین:
بزرگان علم و فقه، از جمله امام جلال‌الدین سیوطی، حافظ ابن حجر عسقلانی، امام نووی و…، مشروعیت این آیین را تأیید کرده‌اند. آنان بزرگداشت میلاد پیامبر ﷺ را از جلوه‌های محبت و ارج‌گذاری به مقام نبوت دانسته‌اند، مشروط بر آنکه مراسم مزبور از مظاهر منکر، لهو و لعب خالی باشد و با نیت خالص برگزار گردد. این دیدگاه، نشان‌دهنده عمق پیوند میان سنت‌های دینی و احساسات ایمانی امت اسلامی است.
۵. نتیجه‌گیری:
بر اساس مبانی فقهی، تاریخی و عقلانی، بزرگداشت میلاد پیامبر اکرم ﷺ نه‌تنها جایز، بلکه مستحب و موجب تقویت محبت نبوی در دل مؤمنان است. این آیین، اگر با شیوه‌ای شایسته و نیتی خالص برگزار گردد، تجلی عشق امت به رسول خدا ﷺ و پاسداشت رسالت الهی خواهد بود. چنین بزرگداشتی، نه بدعت، بلکه زنده نگه‌داشتن یاد کسی است که خداوند او را رحمت برای جهانیان نامید!
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟